معرفی آثار منتشرشده و دوره‎های آموزشی برگزارشده مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت تمهید

نخست) درباره مؤسسه

مؤسسه فرهنگی تمهید با هدف سامان‎بخشی به آثار علمی آیت الله معرفت ^{رحمه الله} در سال 1380 تأسیس گردید. این مؤسسه در سال 1392 تجدید سازمان داد و با نام «مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت تمهید» به مدیر مسئولی حجت الاسلام و المسلمین استاد عبدالکریم بهجت‎پور وارد مرحله تازه‌ای از فعالیت گردید.

استاد بهجت‎پور از ارادتمندان و شاگردان ممتاز و مورد توجه مرحوم آیت الله معرفت ^{رحمه الله} معرفت، مهم‎ترین رسالت و اهداف مؤسسه را تداوم فعالیت در زمینه قرآن‎پژوهی در سه حوزه تفسیر اثری، تفسیر تنزیلی و علوم قرآنی و حمایت آموزشی از طلاب تفسیرگو قرار دادند.

این مؤسسه هم‎اکنون با بهره‎گیری از حدود هشتاد نفر از قرآن‎پژوهان حوزوی و دانشجویان و اساتید حوزه و دانشگاه که دارای تحصیلات تخصصی علوم قرآن و تفسیر می‎باشند، به فعالیت‎های خود ادامه می‎دهد.

برای ارتباط و آشنایی بیشتر با فعالیت ها موسسه تمهید میتوانید به آدرسwww.Tamhid.net  مراجعه نمایید.

دوم) فعالیت های مؤسسه

الف) فعالیت‎های مؤسسه در زمینه نشر آثار و نظرات آیت الله معرفت ^{رحمه الله}

• چاپ و نشر آثار معظم له (در ادامه توضیح داده شده است).

• ترجمه آثار معظم له و نشر آن.

• تشکیل گروه پژوهشی متشکل از حدود 20 نفر از متخصصین تفسیر و علوم قرآنی جهت انجام پروژه عظیم تدوین «التفسیر الاثری الجامع».

• جمع آوری و نشر مقالات پراکنده معظم له (مقالات قرآنی استاد معرفت در مجموعه معرفت قرآنی، به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و همکاری مؤسسه تمهید منتشر شده است و هم‎چنین در وب سایت معظم له نیز عرضه شده است). آدرس وبسایت: www.Maerefat.com

• تحلیل، برررسی و ترویج نظرات و نوآوری‎های آیت الله معرفت ^{رحمه الله} در قالب حمایت از پایان‎نامه‎ها، برگزاری نشست‎های علمی و باز فراوری و تولید کتب جدید برگرفته شده از آثار معظم له. (جهت اطلاع بیش‎تر به سایت معظم له مراجعه فرمایید: www.Maerefat.com)

•  

ب) فعالیت‎های مؤسسه در زمینه مهندسی فرهنگی و به خصوص تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول)

با آغاز دور جدید فعالیت‎های مؤسسه تمهید، یکی از اساسی‎ترین اهداف این مجموعه، تلاش به‎منظور کشف مهندسی فرهنگی از قرآن کریم بوده است. به این منظور در دو حوزه آموزش و پژوهش اقداماتی به شرح ذیل در حال انجام است.

1) بخش آموزش:

آموزش رسمی سطح چهار

پس از سال‎ها پیگیری موسسه تمهید برای ایچاد مرکز آموزش عالی هم‎راستا با فعالیت خود، به حمد الله از بهمن ماه سال 1401 با مجوز رسمی حوزه علمیه قم، مرکز تخصصی تمهید آغاز به کار نمود و در چشم انداز خود به طور رسمی برای اولین بار دنیای اسلام بنا دارد تا به تربیت پژوهشگران و دانش پژوهان در موضوعات ذیل بپردازد:

الف. سطح چهار تفسیر ترتیبی تنزیلی

ب. سطح چهار تفسیر موضوعی تنزیلی

ج. سطح چهار علوم قرآنی

د. سطح چهار تفسیر اثری

ه. در حال حاضر مجوز موقت رشته سطح 4 تفسیر ترتیبی تنزیلی صادر شده و به حمد الله در ترم دوم سال تحصیلی 1401-1402 اقدام به جذب دانش پژوه کرده و هم اکنون هفت نفر از طلاب زبده حوزه علمیه قم مشغول به تحصیل در این رشته هستند و در زمان نگارش این متن، ثبت نام پذیرش سال تحصیلی 1402ـ 1403 موسسه در حال انجام است.

آموزش‎های آزاد

موسسه تمهید علاوه بر موارد فوق، در طول سالیان گذشته به برگزاری دوره و کارگاه‎های کوتاه مدت نیز مبادرت داشته و به حمدالله شبکه گسترده‎ای از طلاب و برخی دانشجویان در کشور شکل داده است که در صورت حمایت مسئولین و خیرین می‎توان این شبکه را فعال‎تر و پویاتر نمود که در ادامه به برخی از این دوره‎هاو کارگاه‎ها اشاره می‎شود:

1. تربیت پژوهشگر از بین طلاب سطح 3 و 4 رشته تخصصی تفسیر در موضوع مهندسی فرهنگی.

2. تربیت پژوهشگر از بین طلاب سطح 3 و 4 رشته تخصصی تفسیر در مباحث نظری تفسیر تنزیلی.

3. تربیت پژوهشگر از بین طلاب سطح 3 و 4 رشته تخصصی تفسیر در مباحث تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول).

4. تربیت پژوهشگر از بین طلاب سطح 3 و 4 رشته تخصصی تفسیر در مباحث تفسیر موضوعی تنزیلی (به ترتیب نزول).

5. برگزاری دوره آموزش اساتید مهارت‎های بیان تفسیر (آموزش بیش 50 استاد متخصص حوزه علمیه).

6. اجرای کارگاه‎های آموزش مهارت‎های بیان تفسیر در سطح کشور (آموزش حدود 2550 طلبه و استاد استان‎های مختلف کشور).

7. اجرای کارگاه‎های روش نهادینه‎سازی پوشش اسلامی در سطح کشور (آموزش حدود 1000 طلبه استان‎های مختلف کشور).

8. اجرای کارگاه‎های روش فرهنگ‎سازی عفاف و پاک‎دامنی در سطح کشور (آموزش حدود 1000 طلبه استان‎های مختلف کشور).

7. برگزاری دوره کشوری مهندسی عفاف و پوشش در جمکران (آموزش حدود 200 نفر از فعالان حوزه فرهنگ کشور).

8. برگزاری نشست‎های علمی متعدد با موضوعات مختلف تنزیلی و کرسی نظریه‎پردازی پیرامون تفسیر تنزیلی و مهندسی فرهنگی.

9. برگزاری درس خارج تفسیر تنزیلی و درس خارج فقه القرآن تنزیلی توسط حضرت استاد بهجت پور.

مؤسسه تمهید قصد دارد تا علاوه بر آموزش تخصصی و عالی؛ آموزش عمومی را نیز گسترش دهد و بنا دارد در سطح کشوری تمامی دست اندر کاران تبلیغ اعم از طلاب مبلغ، مربیان قرآن، کانون های تربیتی و فرهنگی و ... را با شیوه ای نوین آموزشی جامع قرآن و تربیت توحیدی آشنا و مهارت های لازم جهت ترویج و تثبیت و نهادینه سازی سبک زندگی قرآنی را به ایشان آموخته و نیز آنها را در برگزار جلسات آموزشی همراهی و پشتیبانی نماید. این پشتیبانی شامل تولید محتوای جلسات، مشاوره مربیان و دوره باز آموزی می‎باشد که در صورت تحقق همراهی و مساعدت مسئولین امر در کشور قابل پیگیری است.

2) در بخش پژوهش:

1. تألیف و انتشار کتب و جزوات مختلف مرتبط با موضوع قرآن و حدیث.

2. تشکیل گروه علمی تفسیر تنزیلی به هدف آموزش و نگارش سبک تفسیر تنزیلی.

3. تشکیل کارگروه قرآن‎پژوهی در زمینه مهندسی فرهنگی پوشش اسلامی.

4. تشکیل کارگروه قرآن‎پژوهی در زمینه مهندسی فرهنگی پاکدامنی.

5. انجام پروژه‎های تحقیقاتی منطبق با اهداف اعلام‎شده و به درخواست و سفارش سازمان‎ها و نهادهای فرهنگی.

6. برگزاری و حمایت از کرسی‎های ترویجی و نظریه‎پردازی در زمینه تفسیر تنزیلی

7. حمایت مادی و معنوی از نویسندگان به همراه مشاوره به نگارندان پایان نامه‎ها و مقالات و کتب در زمینه مهندسی فرهنگی و کشف روش‎های تحول از قرآن و سبک تفسیر تنزیلی

8. تولید تفسیر همگام با وحی اولین تفسیر تنزیلی جامع شیعه به ترتیب نزول از مرحله فیش برداری تا چاپ

9. تولید محتوای علمی سایت و کانال موسسه

10. رصد تحقیقات نوآمد تنزیلی و پشتیبانی منبعی از پژوهشگران تفسیر تنزیلی با زمینه سازی برای ایجاد کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآن تنزیلی

11. رصد تحقیقات و نگارش‎ها و مصاحبه‎ها پیرامون تفسیر تنزیلی و در صورت نیاز پاسخگویی به شبهات علیه این سبک نوپدید کارآمد در عرصه تفسیر قرآن و مهندسی فرهنگی

ووو

سوم) معرفی آثار پژوهشی مؤسسه

الف) آثار آیت الله معرفت ^{رحمه الله}

1) التمهید فی علوم القرآن (دوره ده جلدی).

موسوعه ده جلدی التمهید بزرگ‎ترین تألیف در زمینه علوم قرآنی به‎شمار می‎رود که با روشی اجتهادی اهم مباحث مربوط به قرآن و تفسیر را مورد تحلیل قرار داده و توانسته است خلأ وجود تألیفی شیعی در این عرصه را به شایستگی برطرف نماید. این کتاب، ضمن آن‎که جایگاه ممتاز اهل بیت علیهم السلام و دیدگاه‎های شیعه را در زمینه مسائل مختلف علوم قرآنی روشن ساخته است، هرگز به اختلافات فرقه‎ای دامن نزده و با قلم تقریبی خود توانسته است جایگاه مناسبی در جهان علمی اهل سنت به‎دست آورد. موسوعه التمهید مجموعه‎ای متشکل از شش جلد التمهید (تاریخ قرآن، ناسخ و منسوخ، قرائات، محکم و متشابه، اعجاز قرآن) سه کتاب دیگر: صیانه القرآن من التحریف، شبهات و ردود حول القرآن، التفسیر و المفسرون (دو جلد) می‎باشد که در دو قالب عربی و فارسی توسط انتشارات تمهید منتشر شده است.

این کتاب به زبان عربی با محوریت علوم قرآن و در ده مجلد به رشته تحریر در‌آمده است.

2) کتاب التفسیر الاثری الجامع 6 جلد.

ترجمه جلد اول

بزرگ‎ترین تفسیر روایی جامع که تمامی روایات و نظرات تفسیری رسیده از معصومین علیهم السلام، صحابه و تابعان را تا قرن سوم گرد آورده و به تحلیل آن‎ها پرداخته است.

این تفسیر تا پایان سوره بقره به قلم استاد تألیف شده و به چاپ رسیده است.

روایات تفسیری تا پایان قرآن نیز زیر نظر استاد جمع‎آوری شده که ان شاء الله با همت گروه همکار استاد تنظیم به سرپرستی حجت الاسلام و المسلمین مهدی رستم‎نژاد، به زودی تا جلد 17 منتشر خواهد شد.

3) التفسیر و المفسرون (2 جلد)

دارای ترجمه فارسی.

استاد معرفت این کتاب را در پاسخ به کتابی با همین عنوان به قلم محمد حسین ذهبی به رشته تحریر در آورد و نواقص علمی و بی مهری‎هایی که نسبت به اهل بیت علیهم السلام و مکتب تشیع شده بود را تدارک نمود.

این کتاب پس از مقدمه کوتاه در سه بخش تنظیم یافته است. بخش اوّل شامل مباحثی مفهوم‎شناسانه درمورد واژه‎ی تفسیر و مباحثی پیرامون آن، بخش دوم مراحل پنج‎گانه تفسیر و بخش سوم به روش‌های تفسیری اختصاص دارد.

ترجمه‎ی این کتاب همراه با اضافاتی با نام «تفسیر و مفسران» توسط مؤسسه تمهید چاپ شده است.

4) شبهات و رُدود حول القرآن

دارای ترجمه فارسی با عنوان «نقد شبهات پیرامون قرآن کریم»

دارای تلخیص با عنوان «خلاصه نقد شبهات پیرامون قرآن کریم»

این کتاب پاسخ‎گوی معروف‎ترین شبهات در مورد قرآن است که از یک مقدمه و پنج بخش تشکیل شده است.

بخش اول به پاسخ شبهه مشهور شرق‎شناسان مبنی بر وجود مصادری برای قرآن پرداخته است. بخش دوم پاسخ به شرق‎شناسان و روشن‎فکران مسلمان داخلی متأثر از آن‎ها درباره ورود عناصری از فرهنگ باطل عرب جاهلی به قرآن است. بخش سوم ضمن تأکید بر وجود نداشتن اختلاف و تناقض در آیات قرآن، یکی از ابعاد اعجاز قرآن را مورد بحث قرار داده است. بخش چهارم، موارد ادعا شده در قرآن که مخالف با مستندات علمی، تاریخی و یا ادبیات است به بحث گرفته شده است و بخش پنجم بر واقعی بودن قصص قرآن تأکید دارد.

ضمنا این کتاب توسط چند تن از شاگردان ایشان در دانشگاه علوم اسلامی رضوی تحت عنوان «نقد شبهات پیرامون قرآن کریم» به فارسی برگردانده و توسط مؤسسه تمهید چاپ شده است. نیز خلاصه‌ای از کتاب به زبان فارسی توسط محققین مؤسسه تمهید تحت عنوان «خلاصه نقد شبهات پیرامون قرآن کریم» و به سفارش دفتر تبلیغات اسلامی تدوین شده و توسط همان دفتر منتشر شده است.

5) صیانه القرآن من التحریف

دارای ترجمه و تلخیص فارسی.

استاد معرفت در این اثر که نقش بسیار ارزنده‌ای در مباحث علوم قرآنی دارد، ضمن دفاع از سلامت قرآن به استناد ادلّه محکم قرآنی و روایی و با توجه به اجماع بزرگان علمی در امت اسلامی، موضع قائلان به تحریف در قرآن را مورد هجوم قرار داده‌اند.

از کتاب «صیانة القرآن» دو ترجمه مجمل و مفصل به زبان فارسی منتشر شده است: ترجمه مجمل بر‌گرفته از کتاب و مجموعه سخنرانی استاد معرفت در این موضوع است. اما ترجمه مفصل عیناً از کتاب «صیانة القرآن» صورت گرفته است. این ترجمه با نام تحریف‌ناپذیری قرآن ترجمه شده و از سوی مؤسسه تمهید به چاپ رسیده است.

6) تأویل در رویکردها و اندیشه‎های مختلف

دارای ترجمه فارسی.

کتاب حاضر پژوهشی علمی - تطبیقی است که به شئون مختـلف تأویل و رابطه آن با تفسیـر، مجــاز و هرمنوتیــک می‌پردازد و با سبکی زیبا و روشن و به دور از برداشت های نادرست سنتی، فرق تأویل به عنوان دانشی که به مفهوم عام آیه می پردازد و حدسیاتی که به‎عنوان تأویل جا داده شده‎اند را بیان می‎کند. هم‎چنین به بحث حروف مقطعه به‎عنوان معرکه آرای تأویل گران وارد می‎شود و نظریه‎های گوناگون دراین‎باره را گزارش و نقد می‎کند.

اصل کتاب به زبان عربی بوده است که توسط حجت الاسلام حسن خرقانی ترجمه و در مؤسسه تمهید چاپ شده است.

7) علوم قرآنی

در این کتاب، مباحث علوم قرآنی، در نه فصل، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در مقدمه ای مفصل، به علوم قرآنی، پیشینه علوم قرآنی و معرفی کتاب التمهید فی علوم القرآن پرداخته و اشاره شده است: «کتاب حاضر، در حقیقت، خلاصه و بازنویسی از شش جلد کتاب «التمهید فی علوم القرآن» و نیز کتاب «صیانة القرآن من التحریف» است و در ادامه، هدف از این تلخیص و ترجمه را چنین ابراز داشته است: «این بازنویسی به‎گونه‎ای انجام گرفته که متناسب با سطح عمومی در حوزه و مقطع کارشناسی دانشگاه باشد.»

- آثار ترجمه‎شده آیت الله معرفت ^{رحمه الله}

•  ترجمه التمهید فی علوم القرآن (ترجمه مجموعه ده جلدی چاپ و متشر شده است).

•  تفسیر اثری جامع جلد اول (ترجمه التفسیر الاثری الجامع جلد اول).

•  تفسیر و مفسران (ترجمه التفسیر و المفسرون).

•  نقد شبهات پیرامون قرآن کریم (ترجمه شبهات و ردود حول القرآن).

•  تحریف‎ناپذیری قرآن کریم (ترجمه صیانه القرآن من التحریف).

- دیگر آثار آیت الله معرفت ^{رحمه الله}

•  خلاصه نقد شبهات پیرامون قرآن کریم

•  پرتو ولایت (مجموعه سخنرانی‎های آیت الله معرفت ^{رحمه الله} در دو بخش «امام‎شناسی در مکتب تشیع» و «آیه‎های ولایت»).

• قرآن و فرهنگ زمانه (بخش دوم کتاب نقد شبهات).

•  قصه در قرآن (فصل پنجم کتاب نقد شبهات).

•  آموزش علوم قرآنی (خلاصه‎ای از کتاب علوم قرآنی).

•  تاریخ قرآن (مباحث پدیده  وحی، نزول قرآن، جمع و تألیف قرآن، قاریان و ...).

ب) آثار استاد بهجت‎پور

1) تفسیر همگام با وحی (تفسیر تنزیلی)

نخستین تفسیر جامع شیعی به ترتیب نزول

تاکنون شش جلد از این اثر منتشر شده و جلد 7 و 8 آن نیز نگارش و در زمان به‎روزرسانی این گزارش استاد بهجت‎پور مشغول نگارش سوره نحل از جلد نهم تفسیر همگام با وحی بوده‎اند. سایر مجلدات (پیش‎بینی ده جلد دیگر) نیز به‎تدریج عرضه خواهند شد.

تفسیر همگام با وحی با این رویکردها اقدام به تفسیر آیات قرآن می‎نماید:

• پرده‎برداری از ترکیب حکیمانه محتوا و ساختار آیات و سوره‎ها در جریان نزول تدریجی قرآن.

• اشاره به توزیع عالمانه و هنرمندانه ی مفاهیم و ارزش‎های دینی در سراسر آیات قرآن.

• بیان پیوستگی منطقی مفاهیم و معانی قرآنی.

• تبیین روشمند نزول کلام وحی در راستای تغییر فرهنگ جاهلی و تحول آن به فرهنگ الهی.

• ارائه تصویر کلی از مهندسی عمیق و دقیق تحول قرآنی از دریچه آشنایی با روش حاکم در قرآن.

2) شناخت‎نامه تنزیلی سوره‎های قرآن کریم

این کتاب، گزارش 114 سورۀ قرآن، شامل بیان شناسه هر سوره، شرح مقاصد، محتوا، تناسب و ارتباط هر سوره با سوره‎های پیش از آن در سیر نزول بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم، اسباب نزول و روایات فضیلت آن است. در این کتاب کوشش شده که با تأمل دربارۀ هر یک از این موضوعات، راه برای شناخت روان‌تر و درک شیرین‌تر قرآن آسان شود و تلاوت‎کننده قرآن با بهره مطالب نگاشته‎شده‎، به بهره و لذت معنوی بیش‎تری از تلاوت، و درک بالاتری از حکیمانه بودن قرآن و حکیم بودن نازل‌کننده آن برسد و طالبان فهم معارف قرآن و علوم تفسیری در شناخت سازمان حکیمانه سوره‌ها، پیوندها و پیوست‌های مطالب درونی سوره‌ها یاری شوند.

نگارنده در این اثر ابتدا به بیان شناسه پرداخته، یعنی گزارشی از ظاهر سوره شامل نام، مناسبت نام‌گذاری، مکی و مدنی بودن سوره، آیات استثنایی احتمالی، رتبۀ نزولی، رتبۀ مصحفی و تعداد آیات سوره ارائه داده، سپس به گزارش محتوای سوره‌ها می‎پردازد. در این بخش به ترتیب از مقصود، محتوا، ارتباط سوره با سورۀ پیش از خود در ترتیب نزول، فضیلت و شأن نزول البته در مواردی که به‎نظر نگارنده روایات قابل قبولی وجود داشته است، سخن آمده است.

این کتاب، مناسب ائمه جماعات، جهت دادن شناخت اجمالی به مردم از سوره‎های قرآن کریم است و با تنظیم برنامه‎ای جامع جهت تشکیل کارگاه آن در سراسر کشور، می‎توان حرکت بزرگ و مؤثر قرآنی در کشور آغاز کرد.

3) کتاب مهارت‎های بیان تفسیر سوره‎های قرآن کریم

کارگاه‎های مهارت‎افزایی با هدف یاری استادان، مبلغان دین و مربیان قرآن، برای ارائه تفسیری سازوار و منسجم از قرآن، تشکیل می‎شود. چون تفسیر، ترکیبی از مباحث مرتبط با ترجمه، مفردات و منابع علوم قرآن و تفسیر است، تلاش شده در این کارگاه‎ها، مخاطبان با مهم‎ترین مباحث روش‎شناسی تفسیر و علوم قرآن و مهم‎ترین منابع ترجمه و تفاسیرِ در دسترس و قابلیت‎های هر یک، آشنا شوند. به همین منظور در این کتاب با ارائه منهجی سازوار، به ارائه منابع تفسیری در هر بخش پرداخته شده است.

4) مهندسی عفاف و پوشش از منظر قرآن

اولین تفسیر موضوعی قرآن به سبک ترتیب نزول با هدف کشف مهندسی قرآنی موضوع عفاف و پوشش اسلامی در قرآن.

تاکنون تحقیقات فراوانی در زمینه عفاف و پوشش و نهادینه‎سازی آن در جامعه صورت گرفته است، لکن هیچ‎یک مقرون به موفق کامل نبوده است. به‎نظر می‎رسد یکی از علل اصلی عدم موفقیت، تمرکز محض بر محتوا و نداشتن توجه کافی به روش‎ها بوده است. اما این روش را از چه طریقی می‎توان به‎دست آورد؟! به‎نظر می‎رسد مطمئن‎ترین منبع جهت کشف روش، خود قرآن کریم باشد که طی مدت کوتاهی، فرهنگ عفاف و حجاب را در جامعه عصر نزول نهادینه کرد. به‎راستی قرآن با چه روشی عفاف و پوشش اسلامی را بخشی از هویت فرهنگی جامعه ایمانی کرد و ماندگار ساخت؟

مطالعه روشمند قرآن براساس ترتیب نزول سوره‎ها روش قابل اتکای دست‎یابی به مهندسی قرآن در مسأله عفاف و پوشش است. قرآن واقعیت جامعه معاصر نزول را مبنای تحول قرار داده و در چهار گام، آن را به جامعه ایمانی پایداری تبدیل کرد. در این فرایند ابتدا با تکیه بر توجه دادن مردم به نعمت‎ها رابطه بندگی انسان با پروردگار متعال را تنظیم کرد و به خلوص این رابطه اهتمام ورزید.

در گام دوم کنترل و مراقبت در رابطه بندگی را تبیین کرد و در گام سوم به اجتناب دادن مؤمنان از آلودگی‎های جنسی و مقاوم‎سازی آن‎ها پرداخت. در گام چهارم با توجه به فشار و اتهام گسترده جامعه آلوده بر گروه مؤمنان، به کنترل و آسیب‎شناسی مقاومت بندگان خدا بر اجتناب از آلودگی جنسی اهتمام ورزید. پس از آن‎که در مدینه فرصت جامعه‎سازی فراهم شد، در گام پنجم به اجتماعی‎سازی ازرش اخلاقی عفاف و پوشش اسلامی و اوج‎گیری احکام تضمینی عفاف پرداخت و در نهایت در گام ششم کنترل کنترل و مراقبت بر ارزش های اجتماعی عفاف و پوشش را تبیین کرده است. برابر یافته‎ها‎ همه این گام‎ها با ترکیبی از توصیف‎های هدفمند توصیه‎های هوشیارانه و تذکرات حکیمانه و راهگشاترین بوده است.

کتاب مهندسی عفاف و پوشش اسلامی در قرآن با رویکرد ترتیب نزولی سوره‎ها، مطالب فوق را به تفصیل مورد بررسی قرار داده است. این اثر به سفارش شورای عالی انقلاب فرهنگی به‎زودی منتشر خواهد شد.

5) سیر فرهنگ‎سازی پوشش اسلامی با رویکرد تفسیر تنزیلی

این کتاب با انگیزه به دست آوردن روشی کارآمد جهت ترویج فرهنگ پوشش در جامعه تدوین شده است. روش تفسیر موضوعی تنزیلی که از ابداعات نویسنده است در نگارش کتاب استفاده شده است‎؛ روشی که آیات مربوط به یک موضوع به‎ترتیب نزول، و هم‎چنین فرایند قرآن جهت پذیرش عمومی آن موضوع را استخراج و تحلیل می‎کند. مؤلف بیان داشته که حکم پوشش اسلامی با شخصیت ایمانی زن مؤمنه گره خورده و مادامی که جامعه به حد نصابی از تراز ایمانی نرسیده باشد، حکم پوشش فراگیر نخواهد شد. وی معتقد است علت تاخیر بیان حکم پوشش در قرآن (پس از نزول بیش از سه‎چهارم سوره‎های قرآن) به همین دلیل بوده است.

پس از تعریف پوشش و تفاوت آن با حجاب و عفاف در این اثر، تفسیر گزیده‎ای از آیات سوره احزاب به‎جهت بیان ارتباط پوشش با شخصیت ایمانی جامعه بیان می‎شود و در ادامه ده شاخصه لازم جهت پذیرش حکم پوشش از جانب جامعه را تبیین کرده و به اختصار به چگونگی ترویج آن‎ها در جامعه اشاره می‎کند.

این اثر به‎طور ضمنی نقدی بر تلاش‎های انجام‎شده درجهت ترویج حجاب در جامعه داشته و علت ناکارآمدی آن‎ها را بی‎توجهی به روش‎های مؤثر قرآنی معرفی می‎کند. این کتاب در سال 96 توسط انتشارات تمهید منتشر شده است.

6) روش فرهنگ‎سازی پاک‎دامنی در قرآن با رویکرد ترتیب نزول

کتاب مذکور از آخرین تحقیقات استاد عبد الکریم بهجت‎پور می‎باشد که با همکاری مشترک موسسه تمهید و نشر هاجر به زیور طبع آراسته شده است. نسخه‎ای اولیه‎ای پیش از آن عرضه در کارگاه‎های پاک‎دامنی تدوین شد.

کتاب مذکور به روش تفسیر تنزیلی موضوعی سامان یافته است که از ابداعات خود نویسنده است. وی در این کتاب به بررسی آیات مرتبط با پاک‎دامنی و آلودگی‎های جنسی و رابطه منطقی میان آن‎ها در سیر نزول پرداخته است. این پژوهش نشان می‎دهد که فرهنگ‎سازی پاک‎دامنی مطلوب در قرآن، طی چهار مرحله به انجام رسیده است که هر مرحله فصلی از کتاب را شکل می‎دهد. این مراحل عبارتند از: ارزش‎گذاری پرهیز از آلودگی‎های جنسی، تثبیت این ارزش، هنجارسازی پرهیز از آلودگی جنسی و تثبیت این هنجار. توضیح آن‎که قرآن مجید در مرحله نخست که نیمه نخست دوران مکه را در بر می‎گیرد، صرفا به بیان آیاتی می‎پردازد که پرهیز از آلودگی‎های جنسی را در دیدگاه مخاطبان امری ناپسند و غیرمعقول جلوه می‎دهد تا پرهیز از آن‎ها را ارزش تلقی کنند. در مرحله دوم که به دوران پایانی مکه باز می‎گردد، قرآن مجید تلاش می‎کند که از این ارزش دربرابر هجمه‎های دشمنان بیرونی که مشرکان باشند و دشمنان درونی که نفس اماره و شیطان باشد، محافظت نماید. در مرحله سوم که پایه‎های حکومت حضرت در مدینه در حال شکل‎گیری است و این ارزش نیز در جامعه ایمانی ایجاد و تثبیت شده، به هنجارسازی پاک‎دامنی اقدام می‎کند. بدان معنا که با تعیین برخی قوانین و راه‎کارها، جامعه ایمانی را به‎سمت اجرای عملی پاک‎دامنی و پرهیز حقیقی از آلودگی‎های جنسی سوق می‎دهد به‎گونه‎ای که عموم افراد جامعه ایمانی بی هیچ مقاومتی در اجرای این هنجار پیش‎قدم شوند. در مرحله چهارم که به اواخر دوران مدینه باز می‎گردد، توجه قرآن به پاسداشت و محافظت از این هنجار عمومی معطوف شده و تلاش می‎کند راه‎های فساد و تخریب این هنجار اجتماعی را مسدود نماید.

7) نفوذی‎ها؛ مروری بر روش‎ها و عوامل نفوذ شیطان در جامعه اسلامی با تأکید بر آیات قرآن

کتاب نفوذی‎ها به بررسی روش‎ها و عوامل نفوذ شیطان در جامعه ایمانی صدر اسلام می‎پردازد و نشان می‎دهد که شیطان معمولا غیرمستقیم و از طریق برخی افراد موجود در درون جامعه همچون منافقان، بیماردلان، شیفتگان دنیا و کم‎طاقتان، به درون جامعه نفوذ، و اهداف خود را محقق می‎کند. برای مقابله با این نفوذ، روش‎های قرآنی در این کتاب بیان شده است و نکته قابل توجه این اثر، تطبیق دست‎آوردهای حاصل از بررسی جامعه صدر اسلام، بر جامعه امروز ایران اسلامی است. امروزه آمریکا به‎عنوان شیطان بزرگ تلاش دارد همانند شیطان در جامعه اسلامی نفوذ کند و همان روش‎های شیطانی را به‎کار می‎گیرد. درنتیجه باید برای مقابله با نفوذ آمریکا، از روش‎های قرآنی استفاده کنیم تا در این میدان پیروز شویم.

ج) آثار محققین مؤسسه

1) آشنایی با منابع پژوهش‎های قرآنی

تألیف حجت الاسلام محسن قمرزاده

این کتاب در یک مقدمه کوتاه و در شش فصل تنظیم شده است. که شامل معرفی مهم‎ترین منابع لغت، ترجمه، روش‎ها و گرایش‎ها، علوم قرآن، تفاسیر ترتیبی و موضوعی است.

2) آشنایی با قرآن

تألیف حجت الاسلام علی‎رضا محمدی‎فرد

این کتاب مهم‌ترین و کارآمدترین مباحث مقدماتی علوم قرآنی چون: شناخت قرآن، رسالت قرآن، تاریخ قرآن، اعجاز قرآن و تحریف‌ناشدگی قرآن، را با قلمی ساده و فشرده و در عین حال متقن، تشریح می‌کند.

3) کتاب جدایی‎ناپذیری قرآن و اهل بیت علیهم السلام

تألیف حجت الاسلام حامد معرفت

کتاب جدایی‎ناپذیری قرآن و اهل بیت علیهم السلام طی سه فصل این همراهی همیشگی را تبیین نموده است: در فصل اول، ضمن ذکر مجموعه احادیث ثقلین و احادیث مشابه آن، نکات مهم قابل استخراج از آن را تبیین نموده است. در فصل دوم، فواید و ضرورت وجود قرآن درکنار عترت، و در فصل سوم، خدمات و ضرورت وجود عترت در کنار قرآن تبیین شده است. در این سه فصل، به‎شکل گسترده‎ای اثبات شده است که هر دو ثقل، قرآن و عترت، به یک‎دیگر نیاز دارند و تمسک به هر کدام بدون تمسک به دیگری معنا ندارد.

4) تمهید نامه ⁽¹⁾

مجموعه مقالاتی در موضوع بررسی نظرات تفسیری آیت الله العظمی فاضل لنکرانی ^ره.

این مجموعه مقالات در راستای همکاری در همایش دیدگاه های علوم قرآنی آیت الله العظمی فاضل لنکرانی به قلم پژوهشگران موسسه تمهید تدوین و توسط انتشارات موسسه منتشر شده است.

عناوین مقالات عبارتند از:

1 تحلیل روش شناختی در مدخل التفسیر

2 تحدی با تاکید بر دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی ^ره

3 بررسی تراز قرائات، امکان و حصول از منظر آیت الله فاضل ^ره

4 بررسی تطبیقی نظر فقیه اصولی آیت الله فاضل ^ره و فقیه قرآنی آیت الله محمد هادی معرفت ره پیرامون خطابات قرآن.

5 رابط چند معنایی آیات قرآن کریم با ظهر و بطن با تاکید بر نظرات آیت الله فاضل لنکرانی ره

6 خطابات شفاهی از دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی ره

7 بررسی تطبیقی تحریف ناپذیری قرآن طبق آِه 9 سوره حجر از منظر آیت الله فاضل لنکرانی ره و آیت الله معرفت ^ره

5)کتاب سیمای منسجم سوره های قرآن

تالیف: حجت الاسلام و المسلمین حامد معرفت

در این پژوهش مؤلف تلاش کرده است نظریه غرض محوری در انسجام سوره ها را به اثبات برساند و نظرات رقیب مانند نظریه موضوع محوری را به چالش بکشاند.

این کتاب در یک دیباچه و چهار بخش سازمان گرفته است.

بخش اول: مبادی و مبانی نظریه

بخش دوم: قواعد کشف اغراض سوره ها

بخش سوم: شبهات، چالشها و آسیب ها

بخش چهارم: ثمرات

کتاب مذکور در سال 1399 در دو همایش کتاب سال جمهوری اسلامی و کتاب سال حوزه علمیه قم در سال 1399 به عنوان کتاب شایسته تقدیر معررفی شد.

6) آموزش جامع قرآن:

این کتاب در قالب شش جلد  به منظور تنظیم نظام آموزشی حوزه های علمیه خواهران با همکاری جمعی از محققان تألیف شده است.  نویسنده بر این باور است که این سبک اموزشی همان سبک اموزش پیامبر بوده که مجموعه تعلیم الفاظ قرآن، تصحیح قرائت، حفظ آیات و نیز بیان نکته های علمی و عملی آیات، تطبیقات لازم آن‎ها و تدبر قرآن یعنی ارشادهای لازم برای زندگی در پرتو قرآن به مردم منتقل می شده است. تمرکز نویسندگان  این کتاب  بر انتقال مهم‎ترین مطالب قرآن در قالب 20 واحد درسی در حوزه های علمیه خواهران بوده است. این اثر میان مباحث مربوط به علوم قرآن از جمله: تجویدو قرائات، حفظ قرآن، تصحیح نماز، مباحث مربوط به جمع قرآن، محکم و متشابه ، اعجاز و دیگر مباحث قرآنی همراه با تفسیر اجمالی آیات، آشنایی با سوره های قرآن، تطبیق قرآن بر زندگی در عصر حاضر، بیان نکات تربیتی لازم در آیات جمع کرده است.

افق پیش روی موسسه تمهید

الف) در زمینه حفظ و نشر آثار آیت الله معرفت ره:

موسسه تمهید در راستای فعالیت‎های گذشته خود تلاش دارد مرجعیت خود را در حفظ و نشر آثار آیت الله معرفت ره حفظ و ارتقا بخشیده و بخش پژوهش در زمینه آثار معظم له را نیز با جدیت ادامه دهد. از این رو فعالیت های ذیل را در دستور کار دارد:

1 تکمیل تفسیر اثری جامع با همکاری پژوهشگران و صاحب نظران عرصه تفسیر و علوم قرآنی حوزه علمیه قم و چاپ و نشر الباقی مجلدات تا پایان قرآن (تخمین 40 جلد)

2. ترجمه آثار باقی مانده از آیت الله معرفت ره به زبان فارسی.

3. ترجمه آثار آیت الله معرفت به زبان های زنده دنیا.

4. برگزاری کرسی های علمی جهت واکاوی نظرات علمی معظم له

5. تحقیق و پژوهش در آثار معظم له جهت تولید فرآورده های جدید علمی.

6. جمع آوری و پژوهش در زمینه آثار فقهی واصولی معظم له.

 ب) در زمینه مهندسی فرهنگی:

تبدیل موسسه تمهید به پژوهشکده تفسیر تنزیلی و مهندسی فرهنگی جهت راهبری پژوهش‎های روشی و تحولی در سطح کشور. به این منظور پژوهشکده ای در موضوعات ذیل تاسیس خواهد شد:

1. تفسیر ترتیبی تنزیلی

2. تفسیر موضوعی تنزیلی

3. سیاست پژوهی

4 اقتصاد

5. مدیریت

6. زن و خانواده

7. فقه القرآن و ...

در همین راستا موسسه قصد تاسیس و نشر مجله پژوهشی در موضوع تفسیر تنزیلی و مهندسی فرهنگی را داشته، نیز در پی بزرگترین کتابخانه تخصصی در زمینه تفسیر و علوم قرآنی تنزیلی و مهندسی فرهنگی می‎باشد. لازم به ذکر است مقدامات کار در حال انجام است و با یاری و مساعدت مسئولین امر و خیرین ارجمند قابل تحقق خواهد بود.

من الله التوفیق و علیه التکلان