به اطلاع می رساند به زودی ان شاء الله نشست علمی با حضور استاد یوسفی غروی در محل بیت آیت الله معرفت با عنوان بررسی رابطه متقابل تاریخ و تفسیر تنزیلی برگزار می گردد
به اطلاع می رساند به زودی ان شاء الله نشست علمی با حضور استاد یوسفی غروی در محل بیت آیت الله معرفت با عنوان بررسی رابطه متقابل تاریخ و تفسیر تنزیلی برگزار می گردد
به گزارش ایکنا، حجتالاسلام والمسلمین محمد مولایی، دانشپژوه دکتری مطالعات راهبردی امنیت ملی و قرآنپژوه سطح سه حوزه، امروز، ۲۱ بهمنماه، در کرسی ارائه نظریه «امنیت فرهنگی قرآنمحور» در مؤسسه تمهید با بیان اینکه رسانه یکی از پیشرانهای جهانی شدن است، گفت: جنبشهای نوین اجتماعی، فمینیسم و رسانههای ارتباط جمعی تلاش کردهاند که به تخریب زیرساختهای فرهنگی و امنیت ملی بپردازند.
وی در ادامه با اشاره به اهمیت منابع دینی برای مدیریت فرهنگی جامعه و رشد و تعالی امنیت فرهنگی و به تبع آن امنیت ملی تصریح کرد: بهترین الگو برای مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی مردم ایران، الگویی برگرفته از منابع دینی است؛ زیرا منابع دینی مخصوصاً دین مبین اسلام پاسخ کامل به نیازهای فطری بشر داشته و هماهنگ با آنهاست.
مولایی اظهار کرد: نکته مهم این است که باید در هنگام استخراج الگوهای راهبردی از منابع دینی، قرآن را اصل و سنت قرار دهیم، سپس از تجارب عقل و سیره عقلا استفاده کنیم؛ لذا مطالعات درونقرآنی نیز باید با نگاه به نزول تدریجی قرآن بوده و برای کشف فرایندهای تحول نیز باید سراغ ترتیب نزول سورهها برویم.
مولایی با بیان اینکه در رابطه با قرآن دو مطالعه به ترتیب نزول سورهای و به ترتیب نزول موضوعی ضرورت دارد افزود: مطالعه به ترتیب نزول سورهای جهت استخراج تمام جریانات مهندسی فرهنگ و مهندسی فرهنگی و مطالعه به ترتیب نزول، موضوعی جهت شناخت فرآیند تغییر و تحول در عناصر فرهنگی به کمک میآیند.
وی با تأکید بر اینکه باید سنت اسلامی را با توجه به اولویت سنت پیامبر(ص) و سپس سنت ائمه اطهار(ع) سامان دهیم، اظهار کرد:
25. سورۀ قدر
این سوره به مناسبت کلمات به کار رفته در آیة اول سوره "قدر"، "لیلۀالقدر"، و "انا انزلناه فی لیلۀالقدر" نامیده شده است.
دربارۀ مکی یا مدنی بودن سوره، میان مفسران اختلاف است. ریشۀ مسئله به ماجرای خوابی که پیامبر9 دربارة بالا رفتن بوزینهها (بنی امیه) از منبرش داشتهاند، باز میگردد؛ اما باید توجه داشت، روایت شأن نزولی که خواب پیامبر اکرم9 را مبنی بر غصب منبر بیان میکند، شاهد مدنی بودن سوره نیست؛ زیرا امکان دارد این رؤیای صادق، سالها قبل از هجرت به مدینه اتفاق افتاده باشد، که تعبیرش چندین سال بعد ظاهر شود؛ چنانکه حضرت یوسف7 چند دهه قبل از رسیدن به مقام وزارت در مصر، خواب برگزیده شدنش و تمام کردن نعمت الهی بر خود و خاندان یعقوب را دید.[1] صِرف وجود منبر، دلیل بر مدنی بودن خواب پیامبر اسلام9 نیست. آری، برخی روایات، به چُرت حضرت9 بر منبر تصریح دارد، که مؤید مدنی بودن این خواب است؛ لکن نیاز به بررسی سند دارد. به علاوه، قراین تطبیقی بودن آن زیاد است؛ چنانکه در تفسیر نمونه به این مطلب اشاره شده است.[2]
افزون بر آنکه در تمام جداولی که نام این سوره آمده جزء سورههای مکی شمرده شده است. جداول مسند و ترکیبی، ردیف این سوره را بیست و پنجم، پس از سورة عبس و پیش از سورة شمس دانستهاند. جدول کتاب المقدمتان نیز سورۀ نازلشدۀ پس از قدر را سورة فجر دانسته است.
سورۀ قدر در ترتیب مصحف رسمی در جزء سی ام قرآن، در ردیف نود و هفتم، بعد از سورة علق و قبل از سورۀ بینه قرارگرفته است و پنج آیه دارد.
مقصود سوره
توجه دادن پیامبر9 به نقش پروردگار عالم از جهان غیب در تعیین و فروفرستادن مقدرات مهم هستی و انسان، و زمان نزول مقدرات.
محتوای سوره
پروردگار متعال، در آغاز برای نشان دادن عظمت شب قدر اعلام میکند، قرآن از جانب وی در شب قدر نازل شد. سپس پیامبر اکرم9 را مخاطب قرار میدهد و او را از ارزش و اعتبار این شب و نزول همۀ مقدرات در آن آگاه میکند.
ارتباط سوره
پروردگار متعال از آغاز نزول قرآن برنامۀ تغییر و اصلاح جامعۀ عصر نزول را در دستور کار قرار داد؛ پیامبر9 در اردوگاه شرک خیمه زد و به عنوان سخنگوی پروردگار با رویکردی انذاری به آسیب شناسی باورها و رفتار جامعه پرداخت. بخش مهم، تحول در بینش مردم به تغییری ربط دارد که در نگاه آنها به نقش غیب و مشخصاً پروردگار متعال بر هستی و زندگی دنیوی و جهان ماده اتفاق می افتد. از سوره علق یعنی اولین سوره نازل شده این نقش تبیین می شد و به تدریج ابعادی از آن در سوره های مختلف بیان می شد. پس از سورۀ کافرون (مکی18) و اعلان برائت رسمی از معبودان، دین و آیین مشرکان و جدا کردن خود از صف آنان و آغاز رسمی و صریح اصلاحات دینی ، تبیین این نقشها پر رنگتر مطرح شد. در سورۀ فیل (مکی19)
میلاد فخز زنان عالم، انسیه حوراء ، زهرای کبری را خدمت تمامی رهپویان قرآن و عترت تبریک عرض می کنیم
به گزارش ایکنا، حجتالاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجتپور، پنجشنبه، ۱۷ بهمنماه، در مراسم افتتاحیه دوره تربیت پژوهشگر تفسیر تنزیلی با بیان اینکه وظیفه مفسر آن است که مراد جدی خداوند متعال را کشف کند، گفت: روشهای مختلفی برای این هدف ایجاد شده است؛ برخی روی بلاغت و ادبیات، برخی روی سنت صحابه و تابعین و برخی هم روش تفسیر قرآن به قرآن را برای کشف مراد جدی خدا به کار بردهاند.
بهجتپور با اشاره به رشد دانشهای فقهی، فلسفی، شهودی، علوم انسانی و ... اضافه کرد: هرکدام از این دانشها بابی را روی فهم بشر باز کرد، ولی تمرکز بر روی تفسیر ترتیبی بود و همه هم میدانیم این نوع روش به رغم اهمیت و ارزش آن همان ترتیب نزول قرآن نیست.
وی افزود: همیشه خودمان را توجیه کردهایم که مخالفتی با این چینش قرآن صورت نگرفته است لذا کسی به روش دیگری نمیاندیشید تا اینکه در دو سه قرن اخیر، تفسیر موضوعی مطرح شد؛ حدود یک قرن اخیر این مسئله رواج یافته که اگر ما دنبال نظامسازی هستیم باید نظام اصلی قرآن را کشف کنیم.
مدیر حوزههای علمیه خواهران با بیان اینکه برای بحث کشف نظام قرآن، موضوع علم تاریخگذاری نزول آیات قرآن عمدتا از سوی مستشرقان بیان شد، تصریح کرد: اتفاقات انجام شده در غرب به رغم اینکه خیال میکردند کاری بر ضد دین انجام میدهند ما را بیدار کرد؛ مستشرقان با طرح علم کرونولوژی، بحث تاریخگذاری را پیش کشیدند؛ کسانی مانند نولدکه تحقیقاتی در این زمینه داشتند و تقسیمبندیهای چهارگانهای هم انجام دادند. در این دوره تعدادی از مسلمین دنبال این رفتند که تفسیر قرآن را بر این اساس بنگارند.
نویسنده تفسیر تنزیلی همگام با وحی بیان کرد: در میان اهل سنت کسانی مانند ملاحویش آل غازی، دروزه، حسن حبنکه میدانی، جابر العامری تفاسیری را به ترتیب نزول نوشتند؛ در میان شیعه مسئله به این سادگی مطرح نشد؛ مثلاً وقتی مقدمه بیان المعانی را میبینیم آورده که چون تفسیر مولا علی(ع) براساس تفسیر نزول بوده او هم این کار را کرده است.
وی بیان کرد: دروزه گفته است که چون تعدادی از مفتیان الازهر مصر به من گفتند که ایرادی ندارد که تفسیر ترتیب نزولی بنویسند، من به این روش رو آوردم؛ جابرالعامری هم میگوید که تاریخ و سیره را این طوربهتر میفهمیم، اما شیعه به این سادگی وارد تفسیر به ترتیب نزول نشد.
مدیر حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه علامه طباطبایی روش تنزیلی را روش خوبی میداند که تاریخ و سیره را به ما میفهماند، اما در نظر او چیز مهمی نیست، اظهار کرد: شاید از موفقترین افراد در این مدل، کار بازرگان بود؛ او مهندس بود و ارادتی هم به قرآن داشت، ولی در این مسیر کجروی پیدا کرد؛ زیرا معیار و ملاک مستشرقین در این مسیر را پیمود و دو سه جلد تفسیر با عنوان پا به پای وحی نوشت؛ او سراغ آیات رفت و طول موج آیات و ... را مطرح کرد، در حالی که شرقشناسان هم تا این حد کجروی نکردند.
بهجتپور افزود: طبرسی جدول ترتیب نزول سورهها را تا سوره انسان بیان کرد؛ بعدها هم برخی دانشمندان ما گرفتار پیچی شدند و در زمین شرقشناسان بازی کردند و به سمت تاریخگذاری رفتند. آیتالله معرفت تفاسیر به ترتیب نزول را بیان و از آنان به علت رفتن مسیر اشتباه انتقاد کردند؛ جلال الدین فارسی هم ترجمهای از قرآن با مقدمههای مختلف بر هر بخش نوشت؛ العامری هم تقریباً شبیه او عمل کرده است.
وی افزود: بنده وقتی این کار را شروع کردم، مسیری را طی کردم که باید این مسیر به گونهای باشد که فواید این سبک را نشان دهد و منطقی را بیان کنم که بازی کردن در زمین دیگران نیست، لذا باید ادبیات این علم تولید میشد. در این منطق، تفسیر بر اساس زمان نزول مطرح نیست، بلکه ترتیب نزول سورهها مهم است؛ چون به دنبال فهم تحول اجتماعی و تربیتی هستیم لذا زمان مهم نیست.
بهجتپور با بیان اینکه نمیخواهیم تاریخ را بدانیم بلکه میخواهیم روشهای تحول جامعه را بفهمیم و اینکه چگونه جامعه را از لحاظ فرهنگی متحول کنیم، تصریح کرد:
گزارش جلسه نقد:
#نقدهای شاگردان استاد #بهجت پور بر مقاله استاد #ایازی اندر نقد #تفسیرـتنزیلی
https://iqna.ir/fa/news/3876653/سه-نقد-بر-نقد-استاد-ایازی-بر-تفسیر-تنزیلی
به گزارش ایکنا، در ماه گذشته مطالبی از حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی در این خبرگزاری منتشر شد که حاوی نقدهایی بر سبک تفسیر تنزیلی بود و مفسر این سبک یعنی حجتالاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجتپور را با سؤالاتی مواجه ساخته بود. استاد بهجتپور نیز با استقبال از این نقدها و سوالات، پاسخ خود را برای این خبرگزاری ارسال کرد. پس از آن، استاد ایازی، بار دیگر، مقاله مفصلی را در تبیین نقدها و اشکالات خویش مطرح کرد.
براین اساس، طی جلسهای که شامگاه سهشنبه، ۱۵ بهمن ماه در مؤسسه تمهید برگزار شد، سه نفر از شاگردان استاد بهجتپور هر کدام پاسخی را به نقد اخیر مطرح کردند.
حجتالاسلام محمد میرزایی، دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی، اولین اشکال اساسی بر مقاله استاد ایازی را یکسانانگاری تفسیر تنزیلی با سایر تفاسیر به ترتیب نزول دانست و بیان کرد: سبک تفسیر به ترتیب نزول، در دهههای گذشته در حال تکامل بوده و تفسیر تنزیلی «همگام با وحی» که آخرین تفسیر در این سبک به شمار میرود، نواقص و کاستیهای تفاسیر قبلی را مرتفع ساخته است، اما در مقاله نقد استاد ایازی، هیچ توجهی به تفاوت سبک تنزیلی با سایر سبکهای ترتیب نزول نشده است.
وی افزود: برای مثال در مقاله آمده است: «مشکل اساسی تفسیر تنزیلی این است که مبتنی بر پایه لرزان است؛ زیرا سه جریان تاریخگذاری بر مبنای روایات، متن و مباحث ریاضی را در این بحث داریم و هیچکدام از اینها نمیتوانند مطمئن باشند». در حالی که با مراجعه به تالیفات استاد بهجتپور متوجه میشویم، مبنای ایشان هیچ یک از سه مبنای مذکور نبوده و حتی آنها را مورد نقد قرار داده است. استاد بهجت پور برای کشف ترتیب نزول، برای اولین بار پژوهش جامعی را شکل دادهاند که نتیجه آن در حدود صد صفحه در مقدمه همگام با وحی و در کتاب مستقل تفسیر تنزیلی بیان شده است.
میرزایی ادامه داد: در جای دیگر مقاله آمده است: «از اینرو اگر قرار باشد، آیات قرآن بر اساس نزول چینش شود، نهتنها ترتیب سورهها به هم میخورد، بلکه ترتیب آیهها نیز در یک سوره به هم میریزد» در حالیکه طبق قرائت آقای بهجتپور نظم آیات در درون سورهها توقیفی است و تنها باید چیدمان سورهها بر اساس ترتیب نزول سامان یابد و همین اندازه برای کشف مهندسی تحول قرآن در موضوعات، که سؤال اصلی استاد بهجتپور است، کفایت میکند.
میرزایی اضافه کرد: مقاله استاد ایازی، تمرکز فراوانی بر نقد ترتیب نزولی بودن مصحف امام علی(ع) دارد، اما باید دانست مصحف امام علی(ع) گرچه مستند اصلی برخی مفسران ترتیب نزولی به شمار میرود، اما در مجموعه مبانی تفسیر تنزیلی استاد بهجتپور، تنها یکی از دلایل مشروعیت سبک تفسیر تنزیلی بوده و تشکیک در آن، بر فرض صحت، اساس مشروعیت تفسیر تنزیلی را زیر سؤال نمیبرد.
در این جلسه، حجتالاسلام علیرضا محمدیفرد، پژوهشگر دینی مقاله استاد ایازی را از جهت روششناختی مورد نقد قرار داد و بیان کرد: در بخشی از مقاله آمده است که: «یکی از رویکردهای جدید حوزه تفسیر در این ۵۰ ساله اخیر، توجه و اهتمام به تفسیر نزولی بوده است. ریشه آن به «تنوعطلبی» در تفسیر در قرن چهاردهم بازمیگردد... » و میگوید:
با لطف الهی و عنایات امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به حمد الله امروز دوره جدید تربیت پژوهشگر تفسیر تنزیلی با حضور استاد بهجت پور در جمع صمیمی دوستان جدید شروع شد.
صوت سخنرانی استاد بهجت پور و همچنین گزارش تصویری از افتتاحیه و کلاس امروز، در کانال قرار داده شده است که علاقه مندان استفاده نمایند.
.
رحیم حاصلی ایرانشاهی، دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، در گفتوگو با ایکنا، در پاسخ به برخی انتقادات از کارکردها و فواید تفسیر تنزیلی، اظهار کرد: برخلاف دیدگاه برخی افراد مبنی بر اینکه «نکاتی که از روش تفسیر به ترتیب نزول قابل استفاده است، چیزی خارج از نکات قابل استفاده در روش تفسیر ترتیبی نیست»، باید بگوییم که حقیقت این است که این دیدگاه با نتایجی که از تفسیر تنزیلی با نگاه تفسیر همگام با وحی میبینیم، تأیید نمیشود؛ زیرا هنگامی که با دغدغه کشف نگاه تحولی در پای درس قرآن کریم مینشینیم، تنها فهم قرآن به ترتیب نزول است که میتواند به این دغدغه پاسخ دهد.
وی افزود: تفسیر تنزیلی با نشان دادن فرایند تحول جامعه مخاطب عصر نزول، به عنوان جامعه مدل و الگوی تحول، روش تحول دینی را به ما آموزش و نشان میدهد که چگونه نبی مکرم اسلام(ص) بر طبق آیه اول سوره ابراهیم مأمور خروج مردم از ظلمات به سمت نور به وسیله این کتاب شد، چگونه با آموزش تربیتمدار تدریجی روشمند قرآن، توانست جامعهای بسازد که در سوره فتح (112 نزول) در آیه آخر از آنان چنین یاد شده است که «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ؛ محمّد(ص) فرستاده خداست و کسانى که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود مىبینى در حالى که همواره فضل خدا و رضاى او را مىطلبند نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است»(الفتح/29).
حاصلی ایرانشاهی اضافه کرد: این در حالی است که تفسیر ترتیبی مصحفی، چنین قابلیتی ندارد. قرآن کریم چه به صورت توقیفی تدوین یافته باشد و چه ترتیب آن به اجتهاد صحابه باشد، تأثیری بر کشف این روش ندارد؛ چرا که به طور قطع به تدریج و در طی 23 سال بعثت نبی مکرم اسلام(ص) نازل شده است.
نمونهای از تحول دینی با تفسیر تنزیلی
این محقق با ذکر نمونهای از کشف روش تحول دینی با توجه به سیر نزول قرآن کریم با بیان اینکه این سیر پس از بررسی و تفسیر دقیق سورههای قرآن در سیر نزول با نگاهی که تفسیر همگام با وحی ارائه میدهد، حاصل میشود، تصریح کرد: خدای متعال، در طی مدت بیست و سه ساله نزول قرآن کریم، تجویزهای متعددی را نسبت به جامعه مخاطب داشته است تا به این وسیله تحول مورد نظر خود را در جامعه مخاطب ایجاد کند. این تجویزها، در سورههای مختلف پراکندهاند؛ اما نگاهی که حاصل تفسیر همگام با وحی استاد بهجتپور است، تسلسل این تجویزها و ارتباط هر کدام با دیگری را به خوبی برای مخاطب روشن میکند و این کار بزرگی است که تاکنون توسط هیچ مفسری انجام نشده است. با این روش، استنطاق از قرآن کریم وارد عرصه دیگری میشود و بخشی از سخن قرآن برای دغدغهمندان تحول، شنیده میشود.
وی اظهار کرد: برای مثال بر اساس سیر نزول قرآن کریم، تا زمان نزول آیه مکی «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ» (حجر/54) که مسلمانان به عنوان یک گروه دارای هویت خاص، در مقابل کفار قد علم میکنند و به عنوان یک گروه دارای هویت خاص، اعلام موجودیت میکنند، تعداد 54 سوره نازل شده است. در تفسیر تنزیلی با رویکرد تفسیر همگام با وحی، نشان داده میشود که بر اساس ظواهر آیات قرآن کریم، تا این زمان، چه اتفاقی افتاده و قرآن چه مسیری را برای مخاطبان خود تعیین فرموده که هماکنون زمان اعلام موجودیت و جدایی صفوف مؤمنین از مشرکین رسیده است.
حاصلی ایرانشاهی بیان کرد: با پیجویی این مسأله، میتوانیم به یک روش الهی برای تحول در یک جامعه که دارای سطح معرفتی خاصی است، برسیم. با کشف این روش است که سیاستهای تحولی قرآن همانند نسخ و انساء، معنا پیدا میکنند. حقیقت این است که با کشف این روش ما متوجه میشویم که در یک برنامه تحولی، از چه چیز باید شروع کرد، از چه چیز باید کوتاه آمد، از چه چیز نباید کوتاه آمد، چگونه باید با مخاطبان تحول برخورد نمود، و ثمرات دیگری که این بحث برای ما در مقام عمل به همراه دارد.
3 گروه مخاطب جامعه نزول
این پژوهشگر با مطالعات حقیر در سیر نزول جامعه مخاطب نزول، به سه دسته قابل تقسیم هستند، افزود:
🔸و قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً
🔹و بگو: «حق آمد ، و باطل نابود شد یقیناً باطل نابود شدنی است!»
📚 آیه 81 سوره اسراء
آغاز دهه فجر انقلاب اسلامی مبارک باد.
موسسه فرهنگی تمهید
گروه علمی تفسیر، شهادت حضرت زهرای مرضیه فاطمه البتول را خدمت شما رهپویانش تسلیت عرض می نماید.